Robiąc zakupy we Włoszech zapewne poznaliście już wyrażenia: peso lordo/netto (waga brutto/netto), a szukając pracy zwracacie uwagę na różnice pomiędzy: stipendio lordo/netto (wynagrodzenie brutto/netto).

Ale co powiecie o napisach i instrukcjach: "Non lordare prati, sentieri e passeggiate con rifiuti, cartacce, barattoli, bottiglie...", albo "L'uva passolina lavatela prima, onde nettarla dalla terra..."

Otóż LORDARE znaczy po prostu "brudzić" a LORDO  to "brudny", "poplamiony",   np.:
scarpe lorde di fango – buty brudne od błota
lordo di sangue - poplamiony krwią
lordura delle strade – brud/nieczystości na ulicach

Na prośbę Renaty z Sardynii proponuję dziś dialektalny termin INCOZZARE:
Czy mogłabym poprosić o mały artykuł na temat słowa "incozzato"? Skąd się wzięło, jak się używa itp.

Słowniki sardyńsko-włoskie podają raccomandare jako synonim terminu incozzare, a więc incozzato znaczy raccumandadu (raccomandato) - osoba rekomendowana, protegowana, mająca odpowiednie „znajomości”; inne wersje:  accotzai, arreccumandai.

Przykład z forum.giovani.it: “/…/questo dimostra che siamo rappresentati da una ,massa di ignoranti...ti rendi conto che molta gente per avere una vita dignitosa con un guadagno adeguato, deve sudare sette camicie, se non è incozzato, e invece questi grandissimi ignoranti, dicono frasi oscene e razziste e si prendono 11.000 euro al mese perchè sono deputati.../…/”

Przykład z ilcantaro.com: “S’aspettavano un trattamento diverso, più di riguardo, i sindacati nella gestione della Pianta Organica del personale comunale, che interessa oltre 90 dipendenti, sistemati e da sistemare, e quindi, tra i diretti interessati vincitori e gli indiretti interessati sconfitti, i loro familiari, i politici-amministratori e i sindacalisti, complessivamente… 900 persone, incozzato più, incozzato meno./…/”

Czy można nauczyć się przeklinać i wyzywać po włosku z geografii Włoch?

Mieszkańcy Półwyspu Apenińskiego rzeczywiście nie są zbyt pruderyjni i nie przeszkadza im zameldowanie w takich oto miejscowościach:

Obelgi klasyczne:
Canaglia (Sassari)
Bastardo (Perugia)
Kapron (Bolzano)
Troia (Foggia)
Bandito (Cuneo)
Porcellino (Firenze)

Obelgi i przekleństwa bardziej oryginalne:
Rapone (Potenza)
Pallerone (Massa e Carrara)
Cacabotte (Potenza)
Cocconito (Asti)
Paparone (Reggio Calabria)
Stuffione (Modena)
Rinco-Castelcebro (Asti)
Pornaro (Vicenza)
Ghiandaro (Cosenza)
Testa di Lepre (Roma)
Belsedere (Siena)
Roccazzo (Ragusa)
Pontecane (Perugia)
Castrocielo (Frosinone)

Agnieszka B. Gorzkowska

Czy znacie przysłowie "una mela al giorno toglie il medico di torno"? (jedno jabłuszko na dzień i obejdziesz się bez lekarza) Tymczasem tylko w Neapolu można usłyszeć "una sfogliatella al giorno toglie il medico di torno"!

Neapoletańczycy słyną z dobrego dowcipu, ale oczywiście większość zabawnych powiedzonek można usłyszeć tylko w dialekcie. Dlatego jak najszybciej warto zacząć przyswajać sobie jeden z najbardziej melodyjnych dialektów Włoch.
Na dobry początek wystarczy kilka prostych zasad. Pierwszą lekcję prowadzi aktor kabaretu z Neapolu, Enzo Fischetti:

Agnieszka B. Gorzkowska

Jak w polityce opowiada się (żeby nie powiedzieć „wciska się”) ludziom głupoty przekonamy się nigdzie indziej tylko w mediach włoskich. To właśnie tu można do woli poczytać o bzdurach, bredniach, idiotyzmach i innych niedorzecznościach, które przeplatają się w bardziej lub mniej oficjalnych wypowiedziach tutejszych polityków.  

Niestety popularne sciocchezze, stupidaggini, cretinate, assurdità, czy idiozie dziś już  po prostu nie wystarczają. Dziennikarze muszą więc szukać innych równie adekwatnych synonimów, oto kilka potocznych przykładów:

SCEMENZA
„Però non si dica che è colpa dell’articolo 18 o della Marcegaglia, o della crisi dei partiti, o della corruzione, perchè sono scemenze.” (Il Giornale, 12/04/2012)

BESTIALITA’
“Se fossimo dei farabuttelli di provincia diremmo che è colpa di Monti. Ma siccome siamo persone serie, non diciamo simili bestialità, pur ricordando che venivano pronunciate da tutti qualche mese fa.“ (Il Giornale, 12/04/2012)

CASTRONATA
“Un capolavoro ricco di castronate grammaticali e di punteggiatura alla rinfusa che, alla faccia della Costituzione, fa venir voglia di istituire una Commissione di esami per tutti coloro che decidono di entrare in politica a spese dei contribuenti.” (tuttoggi.info, 30/03/2012)

„Nie chciało się nosić teczki, to trzeba nosić woreczki” - okazuje sie, że we Włoszech można nosić i jedno i drugie: borsista (rodzaj m. i z.; l. mn. borsisti) to stypendysta/stypendystka (ale również giełdziarz, spekulant giełdowy). Borsista otrzymuje borsa di studio – czyli okresową pomoc finansową dla studentów i uczniów.

Al bando le 10 borse di studio intitolate a Falcone e Borsellino
Live Sicilia – 27/10/2010

La Fondazione Giovanni e Francesca Falcone aveva indetto, così come negli ultimi sedici anni, un concorso per 10 borse di studio finalizzate alla ricerca, documentazione e formazione nel campo della criminalità organizzata di stampo mafioso. /…/

Borse di studio per ritrovare lavoro e riscatto sociale
La Nazione - ‎22/ott./2010‎

/…/"OGNI BORSISTA — spiega Paola Fortini, coordinatrice del progetto — per tre mesi (questa è la durata dei tirocini in fase di svolgimento che si concluderanno il 31 dicembre) potrà contare su di un modesto ma pur sempre significativo guadagno di 500 euro al mese. /…/

Agnieszka Barbara Gorzkowska, italianistka i tłumaczka

Czytaj więcej o etymologii i użyciu słowa borsa w języku włoskim: Borse quotate in borsa. Od worka do torebki.

Pozostałe lekcje WŁOSKIEGO NA WESOŁO znajdziesz tutaj